اقتصاد ایران در سال 1397 متأثر از شرایط سیاسی شوک‌های عجیبی را تجربه کرد، خروج ایران از معاهده‌ی برجام و متعاقب آن افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت ارز، تأثیری شگرف بر ارکان مختلف اقتصاد از جمله بازار.
خروج ایران از معاهده‌ی برجام و متعاقب آن افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت ارز، تأثیری شگرف بر ارکان مختلف اقتصاد از جمله بازار محصولات فولادی داشت. گذشته از مسائل داخلی عوامل خارجی دیگری نیز در تغییر قیمت فولاد اثرگذار هستند؛ در این مقاله سعی داریم تا آنجا که امکان دارد به بررسی عوامل تأثیرگذار بر قیمت آهن و محصولات فولادی دیگر بپردازیم.
اما پیش از هر چیز لازم است تا به مجموعه عواملی که به طور کلی بر نوسانات قیمت آهن تأثیرگذار است اشاره‌ای داشته باشیم.
از آنجا که حجم عظیمی از محصولات فلزی مورد استفاده در صنایع و بخش مسکن، وارادتی و به تبع آن وابسته به قیمت ارز است بنابراین عاملی که بیش از همه بر تغییرات قیمت آهن در ایران خصوصاً در سالی که گذشت تأثیرگذار بود، نوسانات قیمت ارز است.
نوسانات نرخ ارز
در خصوص تأثیر نوسانات نرخ ارز بر قیمت محصولات فولادی به این دلیل که با افزایش قیمت دلار صادرات آهن توجیه پیدا می‌کند شاهد اقبال کارخانه‌های تولیدکننده محصولات فولادی به صادرات و در نتیجه افزایش قیمت محصولات فلزی بودیم؛ و وارداتی بودن بخشی از فولاد مصرفی در کشور نیز سبب شد تا افزایش نرخ ارز به شکل شدیدتری تأثیر خود بر بازار آهن را نشان دهد.
تأثیرات قیمت نفت
از آنجا که 15 درصد از قیمت محصولات فولادی مربوط به مقدار انرژی مصرفی است و در تمام مراحل تولید فلزات اعم از استخراج سنگ معدنی تا ذوب و قالب‌گیری و نَوَرد آنها، بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم از انرژی‌های فسیلی استفاده می‌شود، بنابراین بدیهی است که تغییرات قیمت نفت بر قیمت فولاد بطور مستقیم تأثیرگذار باشد.
تورم جهانی و تأثیر آن بر قیمت آهن
مسلماً تغییر قیمت جهانی بازار محصولات فولادی بر قیمت این محصولات در ایران هم تأثیر می‌گذارد. اما نکته مهمی که باید در تحلیل‌ها بر آنها توجه داشت، سیاست کشورهای توسعه یافته در قبال کشورهای درحال‌توسعه در این‌باره است. کشورهای توسعه یافته در حال انتقال کارخانه‌های خود به کشورهای جهان سوم هستند و از این باب و توجه به فزونی تورم در کشورهای درحال توسعه، تورم جهانی می‌تواند تأثیر بیشتری روی قیمت این بازار بگذارد.
هزینه حمل و نقل
یکی دیگر از موارد تأثیرگذار هزینه حمل و نقل است. این مورد تأثیر زیادی بر قیمت محصولات فولادی مثل قیمت میلگرد دارد. این افزایش هزینه‌ی حمل و نقل سبب می‌شود تا قیمت تمام شده محصولات در بازار مصرف افزایش یافته و تقاضا برای آن کاهش یابد. در شش ماه دوم سال و فرارسیدن زمان صادرات دانه‌های خوراکی از کشور روسیه به سایر کشورها تقاضای خارجی برای کشتی‌های باربری افزایش یافت و در نتیجه واردات محصولات فولادی به کشور روندی کاهشی داشت؛ و همین امر به افزایش قیمت محصولاتی مثل قیمت آهن منجر شد.
تأثیر عرضه و تقاضا
یکی از مباحث مهم دیگر در بازار محصولات فولادی مثل میلگرد، نحوه عرضه و تقاضاست. مساله عرضه و تقاضا چه در ایران و چه در کشورهای دیگر، به شدت وابسته به مبحث صنایع وابسته است که در بخش‌های بعد به آن می‌پردازیم، اما نکته مهم اینکه در سال گذشته، با توجه به مشکلات پیش آمده، تقاضای صنایع وابسته به شدت متزلزل و غیرقابل پیش‌بینی بود و همین مساله وضعیت دشواری را در سال پیش رقم زد.
تغییرات در قیمت جهانی فلزات
آنه به عنوان آخرین عامل می‌توان در مورد عوامل مؤثر بر تغییر قیمت آهن به آن اشاره کرد تغییر در سیاست‌های صادرات کشور چین به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده فولاد دنیاست. در برهه‌ای از سال 1397 شاهد این بودیم که این کشور به علت ساخت و سازهای داخلی صادرات فولاد خود به تمام نقاط دنیا را متوقف ساخت و این موضوع بر افزایش قیمت جهانی فولاد اثر گذاشت.
در دو بخش پایانی دو مبحث مهم از اقتصاد کشور که به طور مستقیم تابع تغییرات نرخ محصولات فولادی هستند را بررسی خواهیم کرد.
بازار مسکن
با توجه به رکود در بعضی از بازارها از جمله مسکن، افزایش قیمت در محصولات پُرکاربرد در ساخت مسکن از جمله قیمت میلگرد دور از انتظار نیست. البته شایان ذکر است که تأثیر قیمت فولاد بر بازار مسکن تأثیری دو جانبه است به این معنا که این دو عامل یکدیگر را تقویت می‌کنند.
صنعت خودروسازی و سایر صنایع
از جمله مشتقات فلزی که در صنعت خودروسازی بسیار کاربرد دارد، پروفیل‌های صنعتی است. بدیهی است که افزایش قیمت مواد اولیه‌ی تولید آهن بر افزایش قیمت پروفیل و در نتیجه قیمت تمام‌شده‌ی خودرو تأثیر خواهد داشت همچنان‌که شاهد افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت در خوردوهای ساخت داخل هستیم. اما با توجه به شرایط رکود و تحریم شاید این تغییر در قیمت پروفیل در صنایع دیگر تأثیر چشمگیری نداشته باشد.
پیش بینی قیمت آهن در سال 1398
با توجه به تمام موارد فوق، و اینکه نمی‌توان تضمین داد که اوضاع در سال آینده با ثبات بیشتری پیش برود، واقعاً پیش بینی قیمت آهن امری مشکل است. اما به طور قطع می‌توان گفت که در سال بعد نیز در صورتی که همین مباحث را در نظر بگیریم، خواهیم توانست حداقل چند روز جلوتر از قیمت محصولات فولادی مطلع شد و یک پیش بینی صحیح در دست داشت.